Οι ευεργετικές επιδράσεις της μουσικής.

Μεγάλος αριθμός ερευνών υποδεικνύει ότι η μουσική επηρεάζει τα συναισθήματά μας και επιδρά στη διάθεσή μας. Σε διάφορες χώρες, χρησιμοποιώντας τη μουσική, επιστήμονες διευκολύνουν την αναισθησία κατά τη διάρκεια τοκετού, μειώνουν το άγχος και τη δυσφορία κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων, ανακουφίζουν ασθενείς από το άγχος και την κατάθλιψη που βρίσκονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας και προάγουν την ανάρρωση από καρδιακά επεισόδια. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι ακούγοντας διάφορα είδη μουσικής μπορεί να μειωθούν τα επίπεδα των ορμονών που σχετίζονται με το στρες, όπως η κορτιζόλη, η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη και να αυξηθούν τα επίπεδα μιας ισχυρής αντιυπερτασικής ορμόνης (κολπικό νατριουρητικό πεπτίδιο) που συνδέεται με τη λειτουργία της καρδιάς.

Η μουσική είναι ένα σύνθετο είδος τέχνης, που περιλαμβάνει πολλά στοιχεία, όπως στίχους, μελωδία, ρυθμό. Υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια σε κάθε πολιτισμό και από βρέφη οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε αυτήν χωρίς κάποια εκπαίδευση. Οι μητέρες σε όλον τον κόσμο τραγουδούν στα βρέφη τους, επειδή τις καταλαβαίνουν. Φαίνεται, κατά κάποιον τρόπο, ότι η μουσική είναι μέρος της βιολογικής μας κληρονομιάς. Συγχρόνως, όμως, εξαρτάται κι από τα ακούσματά μας, το περιβάλλον μας, με αποτέλεσμα να μην αρέσει σε όλους τους ανθρώπους το ίδιο είδος μουσικής. Συνήθως, το είδος της μουσικής με γρήγορο ρυθμό, αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς και την αρτηριακή πίεση, ενώ η μουσική με βραδείς ρυθμούς προκαλεί τα αντίθετα αποτελέσματα. Ωστόσο, γενικότερα, όταν κάποιος ακούει το είδος της μουσικής που του αρέσει, ενεργοποιούνται οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την απόλαυση της τροφής και του σεξ.

Για τους λόγους αυτούς, επιστήμονες της βιολογίας και της συμπεριφοράς προσπάθησαν να ερευνήσουν και να εξηγήσουν το ρόλο της μουσικής στη λειτουργία του εγκεφάλου και, γενικότερα, στη συμπεριφορά μας και στη ζωή μας. Η σύνθετη αναπαράσταση της μουσικής στον εγκέφαλο του ανθρώπου είναι δύσκολο να μελετηθεί. Ειδικοί έχουν ανακαλύψει ότι συγκεκριμένα κύτταρα και νευρώνες στο δεξί ημισφαίριο ανταποκρίνονται περισσότερο στη μελωδία παρά στους στίχους ενός τραγουδιού. Οι νευρώνες, επίσης, μαθαίνουν να δίνουν προτεραιότητα σε ορισμένους ήχους. Όταν ένας ήχος καθίσταται σημαντικός για κάποιον, επειδή, για παράδειγμα, προμηνύει ότι θα φάει, η αντίδραση των κυττάρων σε αυτόν τον ήχο αυξάνεται. Η λειτουργία αυτή των νευρώνων εξηγεί,  παράλληλα, γιατί το άκουσμα κάποιων τραγουδιών μας ωθεί να ανακαλέσουμε καταστάσεις και πρόσωπα. Αυτό το εύρημα, προκαλεί επανάσταση στη θεώρηση της οργάνωσης του εγκεφάλου, υποδεικνύοντας μας ότι η μάθηση ίσως δεν είναι μια τόσο "υψηλή" νοητική λειτουργία αλλά απλώς συμβαίνει στα αισθητήρια συστήματά μας. 

Η μουσική μπορεί να έχει μακροπρόθεσμη επίδραση στον εγκέφαλο, όταν συνοδεύεται από εξάσκηση και χρόνο. Ευρήματα προτείνουν ότι η μακροπρόθεσμη εμπλοκή κάποιου στη μουσική μπορεί να του  προσφέρει γνωστικές ανταμοιβές, όπως γλωσσικές ικανότητες, ικανότητες λογικής και δημιουργικότητας, και να βελτιώσει με αυτόν τον τρόπο την κοινωνική προσαρμογή του. Με άλλα λόγια, η μουσική γυμνάζει το μυαλό. Παίζοντας ένα μουσικό όργανο, για παράδειγμα, συμμετέχουν η όραση, η ακοή, η αφή, συντονισμός των κινήσεων, συναισθήματα, ερμηνεία συμβόλων, κι όλα αυτά ενεργοποιούν διαφορετικά συστήματα του εγκεφάλου. Αυτός, ίσως, να είναι και ο λόγος που  κάποιοι ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο του Alzheimer είναι σε θέση να παρουσιάσουν μουσική (είτε να παίξουν είτε να τραγουδήσουν), πολύ καιρό μετά την περίοδο που δεν θυμούνται άλλες βασικές πληροφορίες σχετικά με τη ζωή τους. 

Η μουσική, επομένως, συνδέεται άρρηκτα και με το ανθρώπινο σώμα. Παραδοσιακά, σε όλους τους πολιτισμούς, οι αγροτικές, και όχι μόνο, εργασίες, που απαιτούσαν σωματική επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα, πολύ συχνά συνοδεύονταν με ρυθμικά τραγούδια χωρίς τη συνοδεία μουσικού οργάνου, που σκοπό είχαν το συγχρονισμό των κινήσεων και την αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ ταυτόχρονα μείωναν το αίσθημα της κούρασης και της ανίας. Μεγάλος αριθμός πρόσφατων ερευνών ανέδειξε και πάλι τις ευεργετικές επιδράσεις της μουσικής στην παραγωγικότητα των εργαζομένων. Συγκεκριμένα, η παρουσίαση μουσικών ερεθισμάτων μέσω στερεοφωνικών ακουστικών φαίνεται να βελτιώνει την απόδοση στην εργασία. 

Η μουσική, ολοκληρώνοντας, δημιουργεί στον εγκέφαλο τις απαραίτητες συνδέσεις που μας διευκολύνουν να κάνουμε επαγωγικές ή παραγωγικές συλλογιστικές πορείες, οι οποίες είναι απαραίτητες στις καθημερινές, σχολικές, επαγγελματικές ή ακαδημαϊκές μας υποχρεώσεις. Με τη σωστή χρήση της μουσικής μπορούν να ευνοηθούν ακόμη και μικρά παιδιά, αποκομίζοντας γνωστικά, προσωπικά και κοινωνικά προνόμια. Η μουσική εκπαίδευση ενισχύει μια σειρά από κοινωνικές ή άλλες δεξιότητες, όπως την αυτοπειθαρχία, την αυτοεκτίμηση, τη διάδραση, την επικοινωνία και τη συνεργασία, το συντονισμό, τις νοητικές, τις αναλυτικές και τις ακουστικές δεξιότητες του ατόμου, τη δημιουργικότητα και την προσωπική έκφραση. Φανταστείτε, τέλος, ότι έρευνες έδειξαν πως η εκμάθηση μουσικής από παιδιά μπορεί να τους διευκολύνει ακόμη και στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.

Συμπερασματικά, αν συνειδητοποιήσουμε την έντονη παρουσία της μουσικής στην καθημερινότητά μας, θα μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε εποικοδομητικά τις περισσότερες λειτουργίες της και να επωφεληθούμε των θετικών της επιδράσεων. Με την ακρόαση τραγουδιών ή μουσικής που μας συνδέουν με αρνητικές και στενάχωρες καταστάσεις, καταφέρνουμε να εκφράσουμε αρνητικά συναισθήματα, να κλάψουμε, να συγκινηθούμε και να εκδηλώσουμε κρυμμένες σκέψεις. Αυτή η συμπεριφορά είναι υγιής και αναγκαία, όταν δεν καταλαμβάνει μεγάλη περίοδο της ζωής μας. Παράλληλα, έχουμε ανάγκη να ακούσουμε μουσική που μας ευχαριστεί, που μας ενεργοποιεί και μας βοηθά να εξωτερικεύσουμε θετικά συναισθήματα και σκέψεις. Ας είναι, λοιπόν, αυτός ένας ακόμη τρόπος, συν των άλλων που έχουμε προτείνει παλιότερα, να ξεφύγουμε από τις δυσκολίες, τη θλίψη και τον πεσιμισμό που χαρακτηρίζει την εποχή μας.