Η δύναμη του θυμού.

Στην προσπάθειά τους να ορίσουν τα συναισθήματα οι ερευνητές, ανακάλυψαν ότι οι περισσότεροι ορισμοί βασίζονται σε συγκεκριμένες θεωρίες. Σε ένα άρθρο περιγράφονται 92 διαφορετικοί ορισμοί, οργανωμένοι σε 11 ξεχωριστές κατηγορίες. Ωστόσο, μπορούμε να μειώσουμε αυτόν τον αριθμό και να ασχοληθούμε με επιμέρους χαρακτηριστικά των συναισθημάτων, που πιθανότατα έχουν μεγαλύτερη σημασία.

Σύμφωνα με έναν απλό ορισμό τα συναισθήματα είναι "η εμπειρία των υποκειμενικών αισθημάτων που έχουν θετική ή αρνητική αξία για το άτομο (Adler, 1999)". Εφόσον, λοιπόν, η λίστα μπορεί να είναι αρκετά μεγάλη, αναφέρουμε μερικά ενδεικτικά: χαρά, λύπη, έρωτας, φόβος, θυμός, περιφρόνηση. Σε αυτό το σημείο, θα μπορούσαμε εύλογα να αναρωτηθούμε είναι τα συναισθήματα ίδια για όλους τους ανθρώπους;

Βασιζόμενοι σε διάφορες θεωρίες αλλά κυρίως στις δικές μας προσωπικές εμπειρίες, μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπάρχουν βασικά συναισθήματα που είναι καθολικά σε όλους τους πολιτισμούς και, λόγω της προσαρμοστικής τους αξίας, εξελίχθηκαν με το πέρας του χρόνου. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κάποια επίπεδα στα οποία διαχωρίζονται όλα τα συναισθήματα και αυτά τα επίπεδα είναι διαφορετικά στον καθένα. Πρώτον, το ατομικό που έχει να κάνει με το πώς βιώνει ένα άτομο το συναίσθημα, δεύτερον, το διαπροσωπικό, που αφορά στο πώς το εκφράζει και τρίτον, το αναπαραστατικό, που αναφέρεται σε σχετικές με το συναίσθημα ιδέες και στο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται.  

Σύμφωνα με την κοινή λογική, βιώνουμε ένα συναίσθημα ως αντίδραση σε ένα ερέθισμα και στη συνέχεια συμβαίνουν αλλαγές στο σώμα και στη συμπεριφορά μας. Προσεγγίζοντάς το από άλλη οπτική γωνία, το συναίσθημα είναι μία μορφή ενέργειας που μας οδηγεί να δράσουμε. Κάθε συγκίνηση που βιώνουμε προκαλεί κάποιες φυσιολογικές αντιδράσεις στο σώμα μας, επηρεαζόμενο από τη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (υποσύστημα του νευρικού μας συστήματος που προετοιμάζει το σώμα για καταστάσεις εγρήγορσης) και μας προετοιμάζει για ένα συγκεκριμένο τύπο δράσης. Για παράδειγμα, ο φόβος μας καθιστά έτοιμους να φύγουμε από μια κατάσταση, τα καταθλιπτικά συναισθήματα μας βοηθούν να εξοικονομήσουμε ενέργεια, η χαρά μας προετοιμάζει να υποδεχτούμε κάποιον. 

Από όλα τα συναισθήματα, ο θυμός ίσως είναι το συναίσθημα αυτό που μας ενεργοποιεί περισσότερο. Μας ενθαρρύνει, ώστε να είμαστε σε θέση να υπερασπιστούμε κάτι που μας ανήκει, πρόσωπα με τα οποία συνδεόμαστε στενά, πράγματα που αγαπάμε. Είναι μια ισχυρή δύναμη που ενισχύει την αυτοεκτίμησή μας. Την ίδια στιγμή που εμψυχώνει το εγώ μας, τείνει, συγχρόνως να επηρεάσει και τις σχέσεις μας. Μπορεί να περάσουν χρόνια για να αποκατασταθεί η ζημιά που προκαλείται όταν θυμώσουμε με έναν φίλο. Όταν μάλιστα πρόκειται και για ανθρώπους που δεν ξέρουμε, μπορεί να προκληθούν και ατυχήματα.

Συνεπώς, είναι σημαντικό να αναφερθούμε όχι μόνο στις αλλαγές που συμβαίνουν στο ίδιο το άτομο που αισθάνεται θυμωμένο αλλά και στα άτομα που το περιστοιχίζουν. Είναι δυστυχώς παρατηρημένο να αντλούμε ενέργεια από το θυμό που εκφράζεται ενάντια σε άτομα που δε θα μπορούσαν ή δεν θα θέλανε να φύγουν από κοντά μας, δηλαδή, τα παιδιά μας, τους συνεργάτες μας, τους γονείς μας.  Επιτρέπουμε στον εαυτό μας να τους μιλάμε με τρόπο που δε θα τολμούσαμε να μιλήσουμε σε άλλους: "Έχω βαρεθεί την τεμπελιά σου", "Είσαι εντελώς άχρηστος;", "Πάλι χαζομάρα έκανες!". Αυτές σίγουρα είναι καταστάσεις για τις οποίες δεν είμαστε περήφανοι.

Το σημαντικότερο είναι όμως ότι, όπως ο θυμός, έτσι και όλα τα συναισθήματα είναι καλό να εκφράζονται. Όταν καταλήγουμε σε δηλώσεις όπως τις παραπάνω, ή σε χειρότερες περιπτώσεις επιλέγουμε βίαιες λύσεις, ξεχνάμε ότι αυτό που αισθανόμαστε είναι καθαρά προσωπικό, και παρόλο που οφείλεται σε ένα ερέθισμα, ο βαθμός και ο τρόπος που το βιώνουμε και το εκφράζουμε δεν εξαρτάται από το ίδιο ερέθισμα αλλά από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας. Όταν θέλετε, δηλαδή, να εκφράσετε το θυμός σας προτιμήστε εκφράσεις τύπου "Είμαι θυμωμένος" ή "Έχω νεύρα", παρά "Με σύγχυσες" ή "Μου έσπασες τα νεύρα".

Καταλήγουμε, λοιπόν, στο γεγονός, ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα ευεργετικά στοιχεία του θυμού χωρίς να καταστρέψουμε τα κουζινικά μας και χωρίς να μαλώσουμε με τους φίλους μας. Το κλειδί είναι να καταφέρουμε να ελέγξουμε το θυμό, έτσι ώστε να εκμεταλλευτούμε την ενέργειά του, χρησιμοποιώντας λέξεις και εκφράσεις που δείχνουν σεβασμό και εκτίμηση προς τον εαυτό μας και προς τους άλλους. Συνεπώς, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να επικεντρωνόμαστε στις πράξεις αυτές καθαυτές που μας θυμώνουν, αποφεύγοντας την τοποθέτηση ταμπελών και τον κυνισμό. Είναι, επίσης, καλό να αναφερόμαστε στις ανάγκες των άλλων ή στη σημασία της θέσης τους και της επιλογής τους και τέλος, μπορούμε να καταφεύγουμε σε διπλωματικές ενέργειες, όπως είναι ο συμβιβασμός. Με αυτόν τον τρόπο, επισημαίνουμε στον άλλο αυτό που μας νευρίασε, βρίσκοντας από κοινού μία λύση.

Συμπερασματικά, ας ξεκινήσουμε από την αναγνώριση του θυμού μέσα στο μυαλό μας και έπειτα ας συνειδητοποιήσουμε τα οφέλη αλλά και τις αρνητικές του επιπτώσεις. Εκεί που πρέπει να σταθούμε αρκετά είναι ότι θυμός για να χαρακτηριστεί ανθρώπινος, θα πρέπει να μάθουμε να τον δαμάζουμε.